Fluor po raz pierwszy został wyodrębniony jako pierwiastek przez chemika Moissana w 1886 roku, ale jego rożne związki były już znane wcześniej. Do profilaktyki p/próchnicowej został zastosowany związek fluoru - fluorek potasu już w 1874 roku w Niemczech. Mechanizm kariostatyczny związków fluoru.
Związki fluoru działają p/prócnicowo poprzez wzmacnianie zewnętrznej warstwy zęba - szkliwa. Następuje wchodzenie jonów fluoru w reakcje z apatytami szkliwa /budulec szkliwa zębów/. W efekcie powstają fluoroapatyty, są one bardziej odporne na działanie kwasów.
Drugi mechanizm fluoru p/próchnicowy, to hamowanie metabolizmu komórek bakterii znajdujących się w płytce nazębnej.
Dzienne zapotrzebowanie człowieka na fluor wynosi od 0,5 do 1,2 mg.
Głównym źródłem fluoru jest woda pitna. Zawarty w niej, fluor powinien pokrywać 2/3 zapotrzebowania na ten pierwiastek (pozostałą 1/3 pokrywa fluor zawarty w pokarmach). Przy małym jego stężeniu w wodzie pitnej zapotrzebowanie może nie być pokryte.
Na szerszą skale związki fluoru zostały zastosowane w profilaktyce p/próchnicowej w 1934 roku. Porównywalne dane zbierane przez różnych autorów dały zbliżone do siebie wyniki redukcji próchnicy w populacjach u których zastosowano zwiazki fluoru. Rozpoczęto również fluorkowanie wody pitnej. Bezpieczeństwo i tani koszt profilaktyki fluorowej Spowodowały, Ze Światowa Organizacja Zdrowia w Genewie w roku 1958 zaleciła stosowanie fluorkowania wody pitnej jako bezpieczną, skuteczną metodę masowego zapobiegania próchnicy zębów.
W Polsce nigdy nie zastosowano masowego fluorowania wody. /stosowano w kilku miastach - Wrocław, Szczecin/.
W Polsce jako program masowy w szkołach rozpoczęto stosowanie profilaktyki od 1968 roku. Program ten polegał na stosowaniu preparatów fluoru do szczotkowania zębów. Redukcja próchnicy przy prawidłowym stosowaniu tej metody wynosi około 30%. Na terenie naszego byłego województwa włocławskiego programem tym w latach 1991-1998 objęto ponad 95% dzieci ze szkół podstawowych. Program ten był korzystny nie tylko z powodu dostarczania systematycznego fluoru, również uczono dzieci w czasie jego stosowania prawidłowego oczyszczania zębów. Szczególnie pożyteczne działanie odniósł na terenach wiejskich, gdzie opieka stomatologiczna
była niedostateczna.
Po reformie Ochrony Zdrowia - Kasy Chorych, dalsze funkcjonowanie programu jest niepewne.
Od 1992 roku rozpoczęto program lakierowania zębów preparatami fluoru, oraz uszczelniania bruzd międzyguzkowych lakierami światłoutwardzalnymi tz. lakowanie /część preparatów zawierała również związki fluoru/. Są to bardzo skuteczne metody indywidualnej profilaktyki p/próchnicowej. Jednak jako metody droższe i bardziej pracochłonne obejmowały małą populacje dzieci. W byłym woj. włocławskim
stosunkowo duży procent dzieci objęto tą metodą w miastach, a bardzo nieznaczny w terenach wiejskich.
Inną efektywną metodą zapobiegania próchnicy jest stosowanie środków farmaceutycznych zawierających związki fluoru. Fluoryzację tą metodą należy rozpocząć jeszcze przed okresem wyrzynania się zębów. Proces ten powinien być kontynuowany do 13-14 roku życia (tzn. do wyrżnięcia się drugiego trzonowca).
Do tej metody godnym polecenia jest preparat Zymafluor produkcji szwajcarskiej.
Występuje w postaci kropel i tabletek do ssania.
Po połknięciu Zymafluoru przed okresem ząbkowania, substancja
czynna jest przenoszona przez krew do zawiązków zębów,
zapewniając im fluoryzację przed wyrzynaniem.
Po okresie ząbkowania zęby wychwytują fluor ze ssanej tabletki
poprzez bezpośredni kontakt z fluorkiem zawartym w ślinie.
Dawkowanie Zymafluor jest zależne od wieku dziecka, oraz ilości fluoru w wodzie pitnej.
Wiek
dziecka
Zawartość fluoru w wodzie do picia (mg/l)
0,0 - 0,3
0,3- 0,7
powyżej 0,7
6
miesięcy - 2 lata
4 krople lub
l tabletka 0,25 mg
--
--
2 do 4 lat
8 kropli lub
2 tabletki 0,25 mg
4 krople lub
l tabletka 0,25 mg
--
Powyżej 4 lat
16 kropli lub
4 tabletki 0,25 mg lub
l tabletka 1,00 mg
8 kropli lub
2 tabletki 0,25 mg
--
O zawartości fluoru w wodzie na danym terenie można się dowiedzieć u lekarza stomatologa, lub w Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.
(zawartość fluoru w wodzie we Włocławku wynosi 0,3 mg/l)
Redukcja próchnicy przy ciągłym ( najmniej 200 dni w roku) stosowaniu tabletek fluorowych wynosi około 40 do 50%.